ลงมือปลูกต้นไม้ สร้างแหล่งน้ำ เพื่อโลกที่ร่มเย็น

บทความเขียนโดย: นายพลาย ภิรมย์ ผู้จัดการโครงการบริโภคและผลิตที่ยั่งยืน องค์การกองทุนสัตว์ป่าโลกสากลประเทศไทย (WWF-Thailand)

ป่าไม้และแหล่งน้ำ มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการอยู่รอดและอยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตทุกชนิดบนโลก แต่ทรัพยากรเหล่านี้ถูกใช้ประโยชน์อย่างขาดสมดุล ใช้ไปมากเกินกว่าที่จะธรรมชาติจะสามารถสร้างฟื้นตัวกลับมาได้เอง จากการตัดไม้ทำลายป่า การเปลี่ยนพื้นที่ทำการเกษตรและที่อยู่อาศัย การเผาและน้ำเสียที่ถูกปล่อยลงสู่แหล่งน้ำ ทำให้เราทุกคนล้วนได้รับผลกระทบ
 
© Baramee Temboonkiat / WWF-Thailand

แล้วเราจะช่วยกันรักษาทรัพยากรเหล่านี้ได้อย่างไร...   

ไฟป่า หมอกควัน และภัยแล้ง ล้วนเป็นภัยพิบัติที่เกิดขึ้นเป็นประจำในช่วงหน้าแล้งของทุกปีและทวีความรุนแรงมากขึ้นในหลายพื้นที่ทั่วโลก ซึ่งล้วนมีสาเหตุจากกิจกรรมมนุษย์ที่ใช้ทรัพยากรธรรมชาติของโลกเกินพอดี ในตลอดช่วงเพียงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ทุก ๆ นาที โดยเฉลี่ย มีพื้นที่ป่าไม้ขนาดสี่สิบสนามฟุตบอลได้ถูกโค่นทำลายไป เปลี่ยนเป็นพื้นที่อุตสาหกรรมเกษตรผลิตอาหาร อุตสาหกรรมปศุสัตว์ และพืชพลังงาน โดยหากนับตั้งแต่เราก้าวสู่ยุคอุตสาหกรรม พื้นที่ป่าไม้ทั่วโลกได้ลดจำนวนลงไปถึงร้อยละ 46 หรือประมาณ 1.3 ล้านตารางกิโลเมตร การที่เราได้สูญเสียแหล่งกักเก็บน้ำและแหล่งดูดซับคาร์บอนที่สำคัญที่สุดไปอย่างต่อเนื่อง โลกเราจึงทั้งร้อนและแล้งมากขึ้นเรื่อย ๆ ทุกปีอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน นั่นหมายถึงเราได้สูญเสียระบบนิเวศหรือสภาวะที่เอื้อต่อการอยู่อาศัยของทั้งมนุษย์และสัตว์ต่าง ๆ ไป  ซ้ำร้ายความร้อนและความแห้งแล้งได้ทำให้ผืนป่าแปรเปลี่ยนเป็นแหล่งเชื้อเพลิงอย่างดี ประกอบกับการเผาแปลงเกษตรในพื้นที่ใกล้เคียง ย่อมเป็นเชื้อไฟให้ป่าต่าง ๆ ทั่วโลกถูกแผดเผาได้อย่างง่ายดาย หรือมีความเสี่ยงที่จะลุกเป็นไฟได้ทุกเมื่อ ซ้ำเติมให้ประชากรโลกทั้งหมดสุ่มเสี่ยงต่อภัยพิบัติและสภาพแวดล้อมที่ไม่สามารถอยู่รอดได้ในอนาคต หากเราปราศจากผืนป่าที่อุดมสมบูรณ์และปริมาณต้นไม้ที่มากเพียงพอในการดูดซับคาร์บอน
 

© Baramee Temboonkiat / WWF-Thailand

สถานการณ์วิกฤตเหล่านี้ได้คืบขยับเข้าใกล้ตัวเรามากขึ้น ในเพียง 50 ปีที่ผ่านมา พื้นที่ป่าไม้ของไทยลดลงจากร้อยละ 43 เหลือร้อยละ 31 เท่านั้น  พื้นที่ป่าต้นน้ำหลายล้านไร่เปลี่ยนไปสู่การปลูกพืชเชิงเดี่ยวที่ใช้สารเคมีจำนวนมากป้อนอุตสาหกรรมอาหาร และล้วนมีการเผาตอซังในการเตรียมปลูกทุกปี ทำให้เกิดปัญหาหมอกควันรุนแรง มลพิษปนเปื้อนแหล่งน้ำ และภาวะดินเสื่อมโทรม การชะล้างหน้าดิน และดินถล่ม เนื่องจากไม่มีไม้ยืนต้นที่จะยึดเกาะดินไว้และให้ความชุ่มชื้นในดิน ในช่วงเดือนมกราคม- มิถุนายน หรือช่วงที่ฝนทิ้งช่วงระยะยาว จึงเป็นช่วงที่มีไฟป่าเกิดขึ้นมากในหลายพื้นที่ มีการเผาไร่ เผาตอซัง ล้วนแล้วแต่เป็นแหล่งกำเนิดมลพิษทางอากาศ โดยเฉพาะฝุ่นขนาดเล็กหรือ PM2.5  ที่ลอยปกคลุมทั่วที่แห่งหน เป็นอันตรายต่อสุขภาพอย่างมีนัยสำคัญ ดินที่แห้งแล้งมากและการขาดไม้ยืนต้นปกคลุมดินย่อมทำให้ไม่เกิดฝนตามฤดูกาล ประกอบกับแหล่งต้นน้ำถูกทำลายนั้นก็ส่งผลให้แม่น้ำสำคัญของไทยหลายแห่งที่หล่อเลี้ยงทุกสรรพสิ่งได้แห้งเหือดหายไป หรือเหลือน้อยไม่เพียงพอต่อความต้องการของเราในอนาคต  

© Baramee Temboonkiat / WWF-Thailand​
 

© Baramee Temboonkiat / WWF-Thailand​

แม้เป็นวิกฤติ...แต่ก็ไม่สายไปที่จะแก้ หากเราทุกคนลงมือช่วยกันอย่างจริงจังในการปลูกต้นไม้ เราก็จะสามารถช่วยรักษาโลกของเราให้รุ่นลูกหลานได้

เราสามารถลงมือทำได้อย่างง่าย ๆ พร้อมกับเรา ดังนี้  

1. เพิ่มพื้นที่สีเขียว ฟื้นฟูแหล่งต้นน้ำ: ต้นไม้มีความสำคัญมากที่สุดในการรักษาระบบนิเวศ หากเราสามารถหยุดการทำลายป่าและเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้ได้หนึ่งในสามจากเดิม หรือปลูกต้นไม้เพิ่มประมาณ 1.2 พันล้านต้นทั่วโลกก็จะสามารถบรรเทาวิกฤตโลกร้อนได้ เพราะต้นไม้จะดูดซับคาร์บอนจากอากาศตลอดการเจริญเติบโต มวลน้ำหนักครึ่งหนึ่งของต้นไม้หนึ่งต้นคือปริมาณคาร์บอนที่ต้นไม้ดูดออกจากอากาศ และส่งต่อลงสู่ดินผ่านรากและจุลินทรีย์ในดิน สร้างความสมบูรณ์ชุ่มชื้นให้ดิน

 
© Luis Barreto / WWF-UK​

2. ปรับเปลี่ยนสู่วิถีการบริโภคที่ยั่งยืน: การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นได้ต้องเริ่มที่ตัวเอง รู้หรือไม่ว่าทุกคนก็สามารถช่วยโลกได้ถึงวันละ 3 ครั้ง เพียงแค่ผ่านการเลือกกินในการรูปแบบยั่งยืน และเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ไม่สร้างภาระให้โลก 

ข้อแนะนำ:- ถามถึงที่มาของอาหาร พิจารณาข้อมูลผลิตภัณฑ์ วงจรชีวิต และสังเกตฉลาก สัญลักษณ์รับรองต่าง ๆ เช่น FSC, เกษตรอินทรีย์, คาร์บอนฟุตพริ้นท์, เครื่องหมายรีไซเคิล และอื่น ๆ  และสนับสนุนสินค้าหรือบรรษัทที่ทำธุรกิจที่มีนโยบายไม่เกี่ยวข้องกับการทำลายป่าและความยั่งยืน 
       
© WWF-Thailand​ 

© WWF-Thailand​ 

3. สนับสนุน รณรงค์และส่งต่อความรู้ และสร้างเครือข่าย: ความสำเร็จจะเกิดขึ้นได้ต้องอาศัยความร่วมมือและการลงมือทำของทุกคน โดยเริ่มจากการบอกต่อให้สังคมรอบข้างรับรู้ ลงมือทำให้เห็นเป็นตัวอย่าง